کلام

نگاهى به علم و کمال فضّه

کنیز زهرا(علیهاالسلام(

ابوالقاسم قُشیرى در کتاب خود از بعضى نقل مى کند (فضّه کنیز حضرت زهرا (سلام الله علیها) در بیابانى از کاروان حج، عقب افتاد و تنها در بیابان سرگردان شد) شخصى (بنام عبداللَّه مبارک) که از کاروان عقب مانده بود مى گوید: بانوئى را در بیابان، تنها دیدم، (سوار بر شتر بودم و نزد او رفتم و هر چه از او پرسیدم، با آیه ى قرآن به من جواب داد، به این ترتیب(  :

به او گفتم: تو کیستى؟

زن: وَ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ: «و بگو سلام بر شما، امّا خواهند دانست» (زخرف- 89).

عبداللَّه: بر او سلام کردم و گفتم: تو در اینجا چه مى کنى؟

زن: وَ مَنْ یَهْدِ اللَّهُ فَمالَهُ مِنْ مُضِلٍ: «هر کس را خدا هدایت کند هیچ گمراه کننده اى نخواهد داشت» (زمر- 37) فهمیدم که راه را گم کرده است.

عبداللَّه- آیا از جن هستى یا از انس.

زن: یا بَنى آدَمَ حُذُوا زینَتَکُمْ: «اى فرزندان آدم، زینت خود را بردارید» (اعراف- 31) فهمیدم که از انس است.

عبداللَّه- از کجا مى آیى؟

زن: یُنادَوْنَ مِنْ مَکانٍ بَعیدٍ: «آنها از مکان دور، صدا زده مى شوند» (فصّلت- 44)- فهمیدم که از راه دور مى آید.

عبداللَّه- کجا مى روى؟

زن: وَلِلّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ: «خداوند بر مردم مستطیع، حجّ کعبه را واجب کرده است» (آل عمران- 97)- (فهمیدم که عازم مکّه است.) .

عبداللَّه- چه وقت از کاروان جدا شدى؟

زن: وَ لَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ فِى سِتَّةِ اَیّامٍ: «ما آسمان ها و زمین و آنچه را در میان آنهاست، در شش روز آفریدیم» (ق-38 ) فهمیدم شش روز است از کاروان جدا شده است.

عبداللَّه- آیا به غذا میل دارى؟

زن: وَ ما جَعَلْناهُمْ جَسَداً لا یأْکُلُونَ الطَّعامَ: «ما آنها را پیکرهائى که غذا نخوردند قرار ندادیم» (انبیاء- 8) فهمیدم که به غذا میل دارد.

عبداللَّه- شتاب کن و تند تند بیا.

زن: لا یُکَلِفُ اللَّهُ نَفْساً اِلّا وُسْعَها: «خداوند هیچکس را جز به اندازه ى توانائیش تکلیف نمى کند» (بقره- 286)- فهمیدم که خسته شده و قدرت راهروى ندارد.

عبداللَّه- بر شتر در ردیف من سوار شو.

زن: لَوْ کانَ فِیهما آلِهَةٌ اِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتا: «اگر در زمین و آسمان خدایانى جز خداى یکتا باشد، بهم مى خورند» (انبیاء- 22)- فهمیدم که از سوار شدن به پشت سر من، حیا مى کند.

عبداللَّه- پیاده شدم و او را تنها سوار بر شتر کردم، وقتى سوار بر شتر شد گفت: سُبْحانَ الَّذى سَخَّرَ لَنا هذا: «پاک و منزّه است خدائى که این را مسخر ما ساخت» (زخرف- 13). و قتى که با کاروان رسیدیم، به او گفتم: آیا از بستگان تو کسى در میان کاروان هست؟

زن: یا داوُدُ اِنّا جَعَلْناکَ خَلِیفَةً فِى الْاَرْضِ: «اى داود ما تو را نماینده ى خود در زمین قرار دادیم» (ص- 26). و َ ما مُحَمَّدٌ اِلّا رَسُولٌ: «و نیست محمّد، جز رسول». (آل عمران- (144

یا یَحْیى خُذِاْ الکِتّابَ بِقُوَّةٍ: «اى یحیى، کتاب را با قوّت بگیر» (مریم- (12

یا موسى اِنّى اَنَا اللَّهَ: «اى موسى، منم خداوند» (قصص- 30) دریافتم که افرادى بنامهاى داود، محمّد، یحیى و موسى، داخل کاروان هستند و با او خویشاوندى دارند، آنها را با نام صدا زدم، ناگهان چهار نفر جوان به سوى آن زن آمدند، به او گفتم: این افراد با تو چه نسبتى دارند؟

زن: اَلْمالُ وَ الْبَنُونُ زِینَةُ الْحیاةِ الدُّنْیا: «و فرزندان زینت حیات دنیا هستند» (کهف- 46)- فهمیدم که آنها فرزندان او هستند. و قتى که آنها نزد زن آمدند، زن گفت:

یا اَبَتِ اسْتَأجِرْهُ اِنَّ خَیْرَ مَنِ اسْتَأجَرْتَ الْقَوِىُّ الْاَمینُ: «پدرم، او را استخدام کن، چرا که بهترین کسى را که استخدام مى توانى کنى، آن کس است که نیرومند و امین است)«قصص- 26)- فهمیدم که به آنها مى گوید مزدى به من بدهند، آنها مقدارى پول به من پاداش دادند.

زن گفت: وَاللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ:«خداوند آن پاداش را براى هر کس بخواهد، چند برابر مى کند» (بقره-261 )فهمیدم به آنها مى گوید: زیادتر بدهید، آنها بر پاداش من افزودند، از آنان پرسیدم: این زن کیست؟

گفتند: «این زن، مادر ما «فضّه» است که کنیز حضرت زهرا (سلام الله علیها) بود، که بیست سال است به غیر از قرآن، سخنى نگفته است!!». [فضّه اهل نَوْبه بود، بعدها به خانه ى على (علیه السلام) راه یافت و کنیز حضرت زهرا (سلام الله علیها) شد و در محضر او پرورش یافت و به مقامات عالى رسید، و جزء خاندان فاطمه (سلام الله علیها) مشمول نزول آیه 7 تا 9 سوره ى انسان گردید، مرحوم علامه ى اصفهانى (کچانى) در یکى از اشعار خود در مدح حضرت زهرا (سلام الله علیها) مى گوید:

مفتقرا متاب روى از در او به هیچ سوى    

                             زانکه مس وجود را، فضّه ى او طلا کند

مترجم}

فضه نمای قدرت بی بی عالم است

                          زیرا کنیز دخت نبی مکرم است

                                                                             امین زارعین

بخش سیره و عترت تبیان

منبع:رنج ها و فریادهاى فاطمه (سلام الله علیها)، (ترجمه بیت الأحزان)

خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمى (ره)، مترجم: محمد محمدی اشتهاردى