کلام

مقام ومنزلت ریاضی دانان مسلمان ایرانی درنگاه شرق وغرب

من لم یکن مستا نساْ  للهندسه         قولو ا له لا تدخلن المدرسه

                                                                                                                         « افلاطون » 

     مهم ترین نقش ریاضی دانان مسلمان در تکوین دانش ریاضی نقش درهم آمیزنده ریاضیات اسلامی

بین مکتب های ریاضی شرق وغرب یعنی بین ریاضیات یونان وهند بود که از ارزنده ترین خدمات

مسلمین به ریاضی محسوب می شود.

از دیگر خدمات ریاضی دانان مسلمان تلفیق شیوه عددنویسی دهدهی با مفاهیم ریاضی طرح شده

یونانی بود که به صورت واحدی درآورده وتقدیم غرب کرد.

      اصلاح دستگاه عدد نویسی هندی با تشکیل حساب دستگاه اعشاری آن از جمله ابداع کسرهای

اعشاری ، به وجود آوردن مفاهیم جدید در تئوری اعداد، به وجود آوردن علم جبر کشفیات مهم وجدید در

دانش مثلثات ونیز علم کره ها وابداع روش های گوناگون.

یافتن پاسخ های عددی در جه معادلات درجه 2و3 در کتاب محمد بن موسی خوارزمی بنام الجمع

والتفریق بالحساب الهند این کتاب قدیمی ترین کتاب درجهان اسلام .                                                                                                                                        

 خوارزمی در پدید آوردن دانش جبر نقش فراوانی داشت یکی از آثار مهم او کتاب الجبر والمقابله است

ریاضی وجبر از خوارزمی آغاز  وبا دست آوردهای خیام ، ماهانی ، ابوالوفاء بوز جانی ، ابن سینا

،خجندی وکوهی . احمد بن ابراهیم اقلیدسی وموسی بن شاکر و....  ادامه پیدا کرد . ¹

        آخرین ریاضی دان مسلمان ، بهاء الدین عاملی ، مشهور به شیخ بهائی کتاب معروف او به خلاصه

الحساب به زبان های انگلیسی ، فرانسه ، آلمانی دهها بار ترجمه وچاپ شده است که به جنبه های

عملی ریاضیات از جمله طرح انواع شکل های چند ضلعی منتظم ونامنتظم ،انواع راه حل های عددی

وهندسی معادلات جبری ، دست یابی به میزان بسیار دقیقی از عدد ( π  )

وسرانجام ، روش های متعدد برای تعیین محیط ومساحت انواع چند ضلعی ها ومواردی مانند این دست

آوردهای دانشمندان ریاضی اسلام بود که به غرب منتقل شد ²

              46سال پیش در14نوامبر1967وقتی انسان فضا راتسخیر کرد با خود گفت می بایست از

کسانی که در این راه زحمت کشیده اند قدردانی شود لذ ا  سازمان فضایی امریکا وروسیه تصمیم گرفتند

از اسامی دانشمندانی را که نقش اساسی در این مهم داشته اند استفاده کرده ونقاط مختلف

ماه(کوهها،دره ها،دهانه های آتش فشان) را به نام ایشان نام گذاری کنند از جمله 605 آدرسی که در

این نیم کره ماه که قابل رویت برای ما می باشد 10 تن از آنها ریاضی دانان ایرانی مسلمان می باشند

اسامی این بزرگواران به این ترتیب می باشد .

 1. حکیم عمر خیام نیشابوری 2 . ابن سینا 3. ابوریحان بیرونی  4 . خواجه نصرالدین طوسی  5 .

ابوالوفاء بوزجانی  6 . غیاث الدین جمشید کاشانی 7 . محمدبن زکریای رازی  8 . ابو موسی خوارزمی

  9 . عبدالرحمن صوفی  ،10ابن هیثم اگر به تناسب جمعیت بگیریم 2 الی3 نفربیشتر سهم

ما نمی شود به حساب کشور ها نیز همچنین این افتخار بزرگ را مدیون قرآن واسلام هستیم که گفته

است مداد العلماء افضل من الدماء الشهدا .

      کتاب ها پر است ازاین افتخارات از جمله کارنامه اسلام وبامداد اسلام مرحوم عبدالحسین زرین کوب

فرهنگ وتمدن اسلامی دکتر ولایتی و... .این نیست مگر اینکه همه این بزرگواران وام دار اسلام هستند .

                                                                                                                                         والسلام

پاورقی :

1 .  تاریخ تمدن ، اسلا م وعرب ، گوستاولوبون فرانسوی ، ترجمه سید هاشم حسینی  ، انتشارات

اسلامیه ، تهران ، 1347 ، ص 567

2 .سید حسن نصر، علم وتمدن در اسلام ، ترجمه احمد آرام ، تهران ، 1359 ، ج3 ، ص 137   و  138